رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در جمع مجمع وزیران ادوار با بیان اینکه استفاده از تجارب و عبرت‌های مدیریتی کشور پس از انقلاب برای تکمیل الگو ضروری است، گفت: مرکز طراح الگو نیست، بلکه مرجع هماهنگی متفکران و محققان و سیاستگذاران کشور برای دست یافتن به الگو است.
به گزارش دفتر ارتباطات مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، دکتر صادق واعظ زاده در نشست مشترک مجمع وزیران ادوار با اعضای شورای عالی، رؤسای اندیشکده ها و مدیران مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که در پی فراخوان متفکران، استادان و صاحب‌نظران از سوی رهبر انقلاب برای تکمیل و ارتقای الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت و به منظور بررسی قابلیت اجرا و تحول‌آفرینی الگو در مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت برگزار شد، ضمن ابراز خرسندی از حضور وزرای ۴ دهه کشور در جمع اعضای شورای عالی، رؤسای اندیشکده‌ها و مدیران مرکز، روند تهیه و تدوین الگو که حاصل تلاش نظام‌مند چند هزار تن از صاحب‌نظران، استادان دانشگاهی و حوزوی و نخبگان جوان طی ۷ سال گذشته است را تشریح کرد.
وی در این نشست پیشرفت را تحول انسانی و اجتماعی مطلوب عنوان و تاکید کرد: برای پیشرفت واقعی باید تغییرات شتابدار و هدفمندی در سطح اجتماع رخ دهد. سرعت و کیفیت این تحولات را می‌توان با تحولات معمول جامعه در گذشته سنجید و یا آن را با تحولات در جوامعی که کم وبیش به نوعی پیشرفت دست‌یافته‌اند، مقایسه کرد. مسلماً این تحولات مهم و فزاینده فقط با بیان آمال و آرزوها و گفت‌وگو انجام نخواهد شد. بلکه مستلزم عمل و تلاش اجتماعی است و این تلاش حتماً باید مدبرانه باشد و تدابیر آن مدون و مستند شده باشد. از این رو الگوی پیشرفت به عنوان راهنمای عمل اجتماعی ضروری است.
رئیس شورای عالی مرکز الگوی اسلامی تصریح کرد: در ایران خیلی از اسناد پیش‌ازاین تهیه‌شده، ولی به‌درستی محقق نشده‌اند و بعضاً همانند سند چشم‌انداز بیست‌ساله به‌صورت حداقلی به اجرا درآمده‌اند. این‌ها تجربیاتی هستند که باید از آن‌ها استفاده کنیم تا برنامه‌های آینده و به‌خصوص الگوی پیشرفت به‌صورتی طراحی شود که به عمل درآید و اجرایی شود.
رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت افزود: باید در اسناد بالادستی و برنامه‌های جاری کشور انسجامی ایجاد شود. از جمله حدود ۱۲۰۰ بند سیاست‌های کلی نظام به‌صورت یک کل هماهنگ و منسجم و بدون تناقض تنقیح و بازتدوین شود. این امر احتیاج به مجموعه‌ای به‌عنوان مبنا دارد و این مجموعه ممکن است سند الگوی پیشرفت باشد. در حال حاضر که فرصت برای تکمیل و اصلاح سند الگو وجود دارد، باید از تجارب مدیران عالی رتبه همچون حاضران در این نشست استفاده شود.
واعظ‌زاده در ادامه، عملیاتی و تحول‌آفرین بودن الگو را از مهمترین مسائل پیش روی این سند دانست و گفت: اسناد برنامه‌ای ما دارای مشکلاتی هستند و به‌درستی اجرا نشده‌اند. برخی پیش‌بینی می‌کنند که حدود ۴۰ درصد برنامه‌های توسعه پنج‌ساله کشور به اجرا درآمده است. اسناد برنامه‌ای کشور در مرحله تهیه و اجرا آسیب‌شناسی شده و سعی شده است در طراحی الگو نتایج این آسیب‌شناسی عبرت گرفته شود تا مجدداً به دام این آسیب‌ها نیفتیم.
وی افزود: نکته بعدی این است که این سند ضمن اینکه آرمانی است و با اعتقادات و آمال و آرزوهای ملت ما پیوند خورده است، باید مسائل اساسی کشور را حل کند. مطالعه گسترده‌ای در این رابطه صورت گرفت و از حدود ۱۰۰ نفر از متخصصان برجسته کشور در رشته‌های مختلف با یک روش علمی نظرخواهی شد و در نتیجه حدود ۸۰ مسئله مهم کشور شناسایی شد و بعد در جمع‌های متعددی روابط علت و معلولی این مسائل مشخص‌شده و مسائلی که علت‌العلل هستند در ۱۲ مورد تشخیص داده شد. قرار شد در الگو در درجه اول به این مسائل اساسی و در درجه بعد به مجموعه مسائل مهم ایران پرداخته‌شده و به آن‌ها پاسخ داده شود.
دکتر واعظ زاده تاکید کرد: راه حل این مسائل و حرکت در مسیر پیشرفت کشور باید با توجه به توانایی‌های کشور باشد. درواقع نمی‌توان فقط آرزوها و آمال را شماره و فهرست کنیم و انتظار داشته باشیم که به آن‌ها نائل شویم. لذا مطالعه‌ای در مورد قابلیت‌های ماندگار ملی انجام شد و قابلیت‌هایی که با سرزمین، فرهنگ و معنویت ما پیوند دارد، به‌طور مشروح بررسی شد. برای نمونه جمعیت گسترده، موقعیت ارتباطی منطقه‌ای که تا حدود زیادی منحصربه‌فرد است و منابع طبیعی کشور و اعتقادات دینی و سابقه فرهنگی و تمدنی مردم ایران محاسبه، مطالعه و تشریح شد. شکوفا شدن این قابلیت‌ها که غالباً مغفول مانده‌اند یا در حد مطلوبی به فعلیت نرسیده‌اند، در الگو مورد توجه قرار گرفته است.
وی در ادامه گفت: این سند باید صریح باشد و تدابیر مهمی برای عمل و اقدام ارائه کند و به ذکر آرمان‌ها و هدف‌ها منحصر نشود. این سند نباید وارد جزئیات شود و حتی برای برنامه‌هایی که دولت‌ها و مجالس تهیه می‌کنند، محدودیت ایجاد کند. قرار نیست این سند عاملی برای اخلال در کار سایر سطوح کشور باشد و باید در یک سطح عالی ارائه شود و درعین‌حال نباید کلیات بدیهی را ذکر کند. این سند باید اقدامات اساسی و عملیاتی را مشخص کند. ازاین‌جهت فصل آخر الگو به تدابیر اختصاص پیدا کرده است.
دکتر واعظ زاده با اشاره به ضرورت تحول‌آفرینی الگو گفت: این الگو باید به‌گونه‌ای عمل کند که اقدام جدیدی را کلید زده و نوآوری داشته باشد. این مسئله از ابتدا مورد نظر بود، بر این اساس نوآوری علمی و نوآوری معطوف به قابلیت‌ها و توانایی‌های کشور و تجارب ملی و بین‌المللی مطالعه شد. تجربه تعدادی از کشورهایی که در این حوزه موفق بودند، بررسی و در عین حال سعی شد از همه ظرفیت‌های کشور ازجمله دانشگاه‌ها، حوزه‌ها، شخصیت‌های راهبردی، کارشناسان برجسته و غیره استفاده شود. بنابراین این مرکز طراح الگو نیست. بلکه مرکزی است که کمک می‌کند مجموعه‌ای از متفکران، محققان، شخصیت‌های سیاست‌گذار و راهبردی کشور دورهم جمع شوند تا چنین کاری انجام گیرد. این موضوع تا حدود زیادی یک امر جدید محسوب می‌شود. سعی شد قبل از اینکه الگو به مرحله ابلاغ و اجرا برسد، گفتمانی شروع شود که غیر از تضمین حقوق برای اجرای سند، یک تضمین گفتمانی هم در بین نخبگان و جوانان به وجود آورد. تلاش شد تا همکاری‌های علمی و راهبردی در کنار هم جلو رفته و علاوه بر استفاده از دانشمندان و شخصیت‌های راهبردی که امروز در این جلسه نمونه مهمی از آن را شاهد هستیم، از همه ظرفیت‌ها بهره‌برداری شود.
رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت گفت: به‌غیر از مواردی که در اسناد قبلی وجود داشته و لازم است که مجدداً بر آن‌ها تأکید شود، در الگو حدود ۲۰ هدف یا تدبیر جدید و تحول آفرین وجود دارد که یا اصولاً پیش‌از این در اسناد کشور به آن‌ها اشاره‌ای نشده یا روی آن‌ها تأکید نشده است که در اینجا به تعدادی از آن‌ها به‌طور خلاصه اشاره می‌شود. اولین مورد، اقتصاد مبتنی بر معنویت است. متخصصان در اندیشکده معنویت، تعبیر جدیدی از معنویت بر مبنای معارف اسلامی به دست داده‌اند که به پیشرفت مادی و رشد اقتصادی کمک می‌کند. نوآوری دیگر در حوزه سیاسی است که مقرر شده است جمهوری اسلامی علاوه بر اینکه مبتنی بر آرای عمومی ولایت‌فقیه است، باید با بهره‌مندی نظام‌مند از مشورت نخبگانی اداره شود. این کاری است که برخی کشورهای صنعتی به‌نوعی انجام می‌دهند، یعنی حلقه‌های دانشگاهی و اندیشکده‌ها با نظام اجرایی و برنامه‌ریزی و سیاستگذاری کشور نوعی پیوند و همکاری دارند. اینکه مشورت نظام‌مند نخبگانی؛ چگونه در کشور به‌نحو بومی اجرایی شود، نیازمند مطالعه مفصل است و احتیاج به برنامه‌ریزی دارد. پیوند مستمر بین دانشگاه‌ها و حوزه‌ها و نظام، به واسطه این مشورت تأمین خواهد شد. نکته جدید دیگر در الگو تأکید بر تولید علمی اصیل در کشور است که به معنای این است که در پژوهش‌ها نه تنها راه حل‌های علمی جدید باشند، بلکه سوالات و مسائلی که پاسخ و راه حل آن‌ها کشف و ابداع می‌شود، نیز جدید باشد.
دکتر واعظ زاده توجه به نو شدن توانمندی‌های سنتی را یکی دیگر از تدابیر جدید الگو ذکر کرد و گفت: ما امروز افسوس می‌خوریم که مهارت‌های حرفه‌ای که حاصل تمدن گذشته ایران است، از بین رفته یا در حال نابودی است. در حوزه‌هایی مانند معماری، کشاورزی و انرژی‌های تجدیدپذیر، فنون سنتی مختلفی وجود داشته که در حال فراموش شدن هستند. این‌ها باید با کمک پژوهش نو شده و به‌صورت جدید و متناسب با مقتضیات زندگی امروز و در تلفیق با دستاوردهای نوین، به فناوری‌های صنعتی که مستعد تولید انبوه هستند، تبدیل شوند.
وی افزود: احیای بازارهای تولیدی تخصصی یکی دیگر از تدابیر تحولی الگو است. متأسفانه بازارهای امروزی ما فقط بازارهای تجاری هستند، درحالی‌که تا زمانی نه چندان دور، بازارهای ما تولیدی-تجاری بودند. در حال حاضر مراکزی که در دنیا ابداع شده‌اند مانند پارک علم و فناوری و شهرک صنعتی و مرکز خرید را تقلید کرده‌ایم، اما از سنت‌های خودمان که قابلیت احیا دارند، غفلت کرده‌ایم. بازارهای تولیدی ما مثل بازار کفاش‌ها، بازار مسگرها بازارهای تولیدی – تجاری بودند و حتی بازار قالی‌فروشان که به ظاهر تجاری بود، با تولیدکنندگان ارتباط مستقیم داشت. بازارهای تولیدی باید مطابق مقتضیات زندگی جدید و در موضوعات جدید احیا و دایر شود: مثل آنچه که بعضاً در کشور هست مانند موردی که در خصوص گل و گیاه در شهر محلات وجود دارد.
رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت خاطرنشان کرد: از دیگر نوآوری‌های مطرح در الگو، سامانه اطلاعاتی واحدی است که مقرر شده در کشور طراحی و ایجاد شود تا مالیات ستانی و تأمین اجتماعی و تخصیص منابع را هماهنگ کند. در غیاب این سامانه یکپارچه ممکن است افراد و مؤسساتی از یک طرف مالیات نپردازند، اما تسهیلات تجاری و تولیدی دریافت کنند. این دو موضوع با یکدیگر تناسبی ندارند. کسی باید تسهیلات کلان بگیرد که مالیات کلان پرداخت کرده باشد و ثابت شده باشد که صلاحیت دریافت تسهیلات را دارد.
دکتر واعظ زاده در ادامه به بازنگری در ضوابط مدیران کشور در الگو اشاره کرد و افزود: از ابتدای انقلاب تا امروز گفته می‌شود که ما باید در معیشت از امیرالمومنین (ع) تبعیت کنیم و البته خود حضرت فرموده‌اند نمی‌توانید مثل من زندگی کنید. از آن طرف حد کفافی که در فرهنگ ما برای معیشت ذکر شده، و قابل عمل و تبعیت است، برای مسئولان الزامی نشده است. این حد کفاف به همراه اقتصاد بر پایه معنویت یعنی تولید حداکثری، یعنی هر چقدر می‌توانید ثروت تولید کنید و حتی مالک ثروت شوید، اما در معیشت و مصرف شخصی میانه‌روی پیشه کنید و از زیاده روی و اسراف و تجمل بپرهیزید و ثروت خود را در راه پیشرفت جامعه به‌کار گیرید. حد کفاف از نظر علمی تعریف شده و ویژگی‌های آن در بعضی پژوهش‌ها در شرایط امروز مشخص شده است. در الگو، معیشت در حد کفاف به عنوان شرط پذیرفتن مسؤلیت در جمهوری اسلامی تعیین شده است.
وی افزود: از دیگر تدابیر تحول آفرین الگو آن است که حداکثر یک درصد جمعیت کشور حقوق بگیر دولت باشند. در بعضی کشورهای پرجمعیت‌تر از ایران با همین حدود کارکنان دولتی کشور خود را اداره می‌کنند، در حالی که امروز بخش اعظم بودجه کشور در ایران صرف اداره دولت می‌شود.
دکتر واعظ زاده در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: می‌دانیم که به صرف تدوین و ابلاغ الگو تحولی در کشور صورت نمی‌گیرد، بلکه باید عوامل انگیزشی و شتابدهنده در جامعه فعال شوند. گاهی گفته می‌شود که باید تحولی اساسی در ساختار نظام انجام شود تا پیشرفت کشور شتاب بگیرد. از طرف دیگر می‌دانیم که ساختار نظام جمهوری اسلامی ایران در قانون اساسی به‌نحو مناسبی طراحی شده است. بنابراین اداره نظام با همین شاکله قانونی به شرط تحقق مشورت نظام‌مند نخبگانی ممکن است یک عامل انگیزشی و شتابدهنده باشد.
رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به نیاز پیشرفت به منابع عظیم اشاره و عنوان کرد: در الگو به کشف منابع جدید توجه شده است. کشور قابلیت‌های زیادی ازجمله شامل نیروی انسانی دارد که نسبتاً پیشرفته است و البته مشکل کیفیت و تناسب با بازار هم دارد. ذخایر طبیعی کشور نیز بسیار غنی است و موقعیت جغرافیایی ایران کم نظیر است. این‌ها همه قابلیت‌های مهم کشور هستند. از سوی دیگر، فعال شدن این قابلیت‌ها نیازمند منابع عظیمی است که امروز در دست نیست. مثلاً در الگو مقرر شده است که ظرف ۱۵ سال خام‌فروشی متوقف شود. این تدبیر خود نیازمند منابع زیادی است. بخصوص که ما امروز برای استخراج نفت گاهی با کمبود منابع مواجه می‌شویم.
دکتر واعظ زاده ادامه داد: اگر بخواهیم صادرات نفت خام را کم کرده و آن را در یک زنجیره پیش‌رونده فرآورده، به تولید ارزش افزوده تبدیل کنیم، نیازمند منابع جدید هستیم. این منابع کجا هستند؟ توسعه اخیر کشور چین بر منابع خارجی سوار شد و هزاران میلیارد دلار را جذب کرد. توسعه اروپا با منابع حاصل از استعمار انجام شد و منابع عظیمی از آسیا و آفریقا و آمریکای جنوبی به اروپا سرازیر شد. در خصوص ایران وضعیت متفاوت است. خوشبختانه منابع معنوی ایران بسیار عظیم است. اما منابع مادی پیشرفت ایران چگونه باید تأمین شود تا قابلیت‌های خفته کشور را فعال کند؟ در الگو به کشف منابع جدید اشاره شده است. این موضوع را باید مورد مطالعه قرار داد و به مصادیق آن پرداخت.
وی افزود: آغاز حرکت تحولی و شتاب گرفتن تحولات مطلوب در ایران به عنوان مرحله اولیه پیشرفت بسیار مهم است. همانطور که در مباحث الگو ذکر شده، باید یک حرکت شتابان شکل بگیرد و منابع و امکانات بسیج شوند تا کشور وارد مسیر پیشرفت سریع شود. اما آیا مردم ما بلافاصله پس از ابلاغ سند الگو، به یکباره پر تلاش‌تر و خلاق‌تر خواهند شد؟ آیا مدیران کشور مدبرتر خواهند شد؟ چگونه سرعت تحولات مثبت افزایش خواهد یافت و شتاب خواهد گرفت.
دکتر واعظ زاده در پایان سخنان خود تصریح کرد: به هر حال طراحی این حرکت تحول آفرین بزرگ به سادگی میسر نخواهد شد و امیدواریم از گنجینه تجارب و اندیشه مدیران کشور در این جمع برای این منظور کمک بگیریم.
بر اساس این گزارش، نشست مشترک مجمع وزیران ادوار با اعضای شورای عالی، رؤسای اندیشکده‌ها و مدیران مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در زمانی برگزار شد که تلاش نظام‌مند چند هزار تن از صاحب‌نظران و استادان دانشگاهی و حوزوی و جوانان برای طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پس از ۷ سال و همزمان با چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی ایران به نتیجه رسیده و سند الگوی پیشرفت تهیه شده است. این سند اهم مبانی پیشرفت را تدوین کرده و افق کشور را در پنج دهه آینده ترسیم و تدابیر مؤثری برای نیل به آن را طراحی کرده است.
