با چند جمله مقدماتي درباره فلسفه و شأن نامگذاري انديشكده، مي‌توان عنوان انديشكده را به طور شفاف تعريف و تشريح كرد. «انديشكده مباني» با هدف بررسي مبناها، پايه‌ها و مبادي اصلي الگوي اسلامي و ايراني پيشرفت تشكيل شده است. بر حسب مفاد نشست‌هاي انديشكده، مأموريت انديشكده چنين تصويب شده است:تدوين و طراحي مباني نظري لازم براي شناخت و ارائه الگوي اسلامي ايراني پيشرفت. بر اساس اين، انديشكده از حيث روش‌شناختي، فعاليت مقدم و آغازين الگو را بر عهده دارد. قضايا و مقولات پايه‌اي تعريف‌شده در اين انديشكده، چشم‌انداز كلي و حتي گاهي نقاط شروع فعاليت در انديشكده‌هاي ديگر است. به دليل اين نوع جايگاه و مأموريت،  انديشكده،نام «مباني» را به خود گرفته است.

مراد از نام «مباني»، طرح زيرساخت‌ها، مقدمات پايه و تعيين اهداف و مقاصد كلان است. در حوزه الگوي اسلامي ايراني پيشرفت، منظور از «مباني»، طرح زيرساخت‌هاي نظري و روشي معقول و علمي براي تدوين نظريه پيشرفت بر اساس مباني معرفتي اسلامي و زمينه‌هاي ايراني است.

در ابعاد نظري، تأكيد انديشكده صرفاً بر اصول و مباني است كه خود به معناي طرح و شرح مفاهيم محوري و پايه و دوري از پرداختن به فروع و شاخص‌هاي جزيي مربوط به عرصه زندگي است. در حوزه روشي، وظيفه انديشكده بحث از مباني روش‌‌شناختي الگو است كه منطق و چگونگي ارتباط و تعامل ابعاد كلان الگو نظير «اسلاميت»، «ايرانيت» و «پيشرفت» را نشان مي‌دهد. در واقع در انديشكده مباني مشخص مي‌شود كه:

الف- جايگاه و نقش «اسلام» در الگو چيست و با چه اصول و محورهايي معين مي‌شود؟

ب- جايگاه «ايران» در الگو چيست و چه مؤلفه‌هايي مؤيد اين مفهوم در الگو هستند؟

ج- منظور از «پيشرفت»، مقتضيات و اهداف آن در زمينه‌هاي فرهنگي و ملي چيست؟

د- گفتمان «پيشرفت» در ايران، چه خاستگاه و مقاصدي دارد؟

هـ- منابع معرفتي ديني و علمي چگونه محدوده و فراخناي توسعه و پيشرفت را تعيين مي‌كنند؟

انديشكده مباني كه به تناسب عنوان و اهداف، در نهايت فعاليت، به طرح و تدوين اصول نظريه پيشرفت اسلامي ايراني مي‌رسد، اهداف و چشم‌اندازهاي كلي الگو را ترسيم خواهد كرد و مقتضي است كه كاربرد، جزءسازي و عملياتي كردن آن در انديشكده‌هاي ديگر صورت گيرد.

از نظر نسبت موضوعات و مفاهيم مورد مطالعه در اين انديشكده با انديشكده‌هاي ديگر، بايد گفت كهاندیشکده مبانی، متولي مطالعه و تدوین اصول روش‌شناختي و ملزومات نظري پایه در تدوین الگو از قبیل مباني هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، ارزش‌شناختي بر اساس معارف اسلامی، موازین عقلی و دستاوردهای علمی بشر برای استفاده در سایر اندیشکده‌ها است.

بهترين مبنا براي تعريف موضوع و محور فعاليت انديشكده -يعني مفهوم مباني و اصول- اين است كه آن را شامل دو نوع مبادي معرفتي (عمدتاً نظري و انتزاعي) و زمينه‌اي (واقعي و انضمامي) بدانيم. در واقع، هر نظريه علمي با برخي اصول موضوعه و مباني تصوري و تصديقي آغاز مي‌شود كه با منطق خاص دسته‌بندي به قرار زيرند:

اول: مباني هستي‌شناختی

دوم: مباني معرفت‌شناختی

سوم: مباني دين‌شناختي-ارزش‌شناختي

چهارم: مباني زمينه‌اي و تاريخي (هويتي-تمدني)

چهارم: مباني روش‌شناختي (مباني روشي تعامل ساير اصول و مقوله‌ها)

در جدول زير دسته‌بندي مباني الگو آمده است.

در سه دسته مباني اول، محوريت رويكرد و نگاه به موضوع، بينش اسلامي است كه از آيات قران كريم، تفاسير معتبر قرآن، كلام ائمه و بزرگان دين اقتباس خواهد شد. يعني اسلام در الگو، به عنوان پايه و مبناي معرفتي و ايران به عنوان زمينه و بستر مطرح مي‌شود. در مباحث مربوط به زمينه و بستر پيشرفت، مقتضيات كشور، ظرفيت‌هاي هويتي، تمدني و محيط شناختي ايران، محور بحث و بررسي خواهند بود.

به طور كلي، مقولات فوق، مفاهيم محوري و قابل تعريف و تشريح در حوزه انديشكده مباني هستند. غير از مفاهيم اصلي زيرمجموعه، مقولات منتج يا مرتبط با اين مفاهيم به حوزه كار ديگر انديشكده‌ها برمي‌گردد. قاعدتاً اين دسته‌بندي، به تميز و تفكيك تقريبي فعاليت اين انديشكده با انديشكده‌هاي همسو نظير انديشكده فقه و حقوق اسلامي، سنت‌هاي الهي، معنويت، فرهنگي كمك شاياني مي‌كند.

- دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي

- حوزه‌هاي علميه

- سازمان‌ها و نهادهاي سياستگذار و برنامه‌ريز توسعه

كليه انديشكده‌ها:

1- ارائه اطلاعات نظري پايه شامل اصول هستي‌شناختي و معرفت‌شناختي اسلامي به ديگر انديشكده‌ها

2- ارائه چشم‌انداز كلي الگو به ديگر انديشكده‌ها

3- تشخيص مقاصد و اهداف كلان الگو از سوي انديشكده مباني

4- هماهنگي در اجراي نقشه راه الگو

5- ارتباط نزديك با انديشكده‌هاي نوع اول در تنظيم و تدوين مباني و اصول دين‌شناختي-ارزش‌شناختي الگو

6- مطالعه گزارش‌هاي ديگر انديشكده‌ها و بيان نظرات تكميلي

7- دريافت نظرات و ملاحظات ديگر انديشكده‌ها براي طرح و رعايت آن در الگو