در نشست اندیشه ورزی: اندیشکده آب و محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی مطرح شد: نقش کشاورزی خانوادگی در تولید محصولات کشاورزی تامین امنیت غذایی

نشست اندیشه ورزی اندیشکده آب،‌ محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی و اعضا اندیشکده خانواده مرکز با موضوع تبیین نقش و اهمیت کشاورزی خانوادگی در برنامه‌های توسعه کشاورزی و تأمین امنیت غذایی کشور، برگزار شد.

در آغاز دکتر زالی رییس اندیشکده از هسته سیاست گزاری کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه  امام صادق (ع ) به خاطر همکاری با اندیشکده در برگزاری این نشست اندیشه ورزی قدردانی کردند. ایشان تاکید کردند که کشاورزی خانوادگی از نظر تولید مواد غذایی و کمک به امنیت غذایی کشور بسیار مهم است و توجه به توانمند شدن آنان از طریق ایجاد تشکل های کشاورزی و تولید و   انتقال فناوری های مناسب بسیار مهم است.  

  دکتر روزیطلب دبیر اندیشکده با اشاره به تجربیات نظام کشاورزی خانوادگی در کشورهای پیشرفته نظیر امریکا. کانادا، فرانسه و دیگر کشورهای اتحادیه اروپا و رواج این فرهنگ در این کشورها  به نقش مهم این نظام در افزایش تولید و صادرات محصولات کشاورزی اشاره کرد ند. در ادامه بحث ایشان  اظهار کردند درنظام کشاورزی ایران علی‌رغم سابقه دیرینه و کهن این نظام در ایران  هنوز  تعریف روشن و اماری رسمی دقیق برای کشاورزی خانوادگی از نظر تعداد کارگر فصلی و مساحت اراضی و سایر ویژه گی ها آن  نداریم، وی ادامه داد؛ مرکز آمار ایران نیز در آمارنامه‌های خود تنها به نوع بهره‌برداران از نظر میزان مساحت اراضی کشاورزی نظیر بهر برداران؛ خرد،‌ خرد و دهقانی ،‌شخصی کار. نیمه تجاری و. غیره  اشاره می‌کند؛ و اطلاعاتی از نظر تعریف کشاورزی خانوادگی ارائه نمی‌دهد. ایشان ادامه داد باطرح این مباحث در این قبیل نشست ها، اطلاعات بیشتری در ارتباط با کشاورزی خانوادگی ارائه و در آینده شاهد توجه بیشتر مسئولان برای پرداختن به این نظام کشاورزی باشیم. دکتر علی‌اکبر مهرابی، استاد بازنشسته دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران و عضو اندیشکده آب، محیط‌زیست، ‌امنیت غذایی و منابع طبیعی نیز به بیان اهمیت توجه به کشاورزی از منظر انسانی و اجتماعی پرداخت و کشاورزی را موضوعی نه صرفاً فنی، بلکه مشتمل بر ابعاد انسانی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی توصیف کرد. وی نظام کشاورزی را به درختی تشبیه کرد که دارای ریشه، تنه و شاخه است. در این رویکرد، درخت را نمایانگر نظام کشاورزی ایران دانست و نظام تولید خانوادگی را در جایگاه ریشه این درخت تشبیه کرد. «کشاورز» در جایگاه تنه درخت، در مقام رابط بین ریشه و شاخه‌ها که در واقع سیاست‌گذاری‌ها و دولت‌اند قرار داد. در جایگاه دولت، وزارت جهاد کشاورزی، نقشی راهبردی دارد و دیگر عوامل عرصه حکمرانی کشاورزی، از جمله دانشگاه‌ها، دانش‌بنیان‌ها، بازار و صنایع تبدیلی نیز در این سطح جای می‌گیرند. وی درادامه متذکر شد که تأکید بر خانواده و تشکل، تنها مسئله و مشکل کشاورزی ایران نیست. مسائل دیگری مانند خردی و پراکندگی زمین‌های کشاورزی، تنظیم بازار و قیمت‌ها نیز وجود دارند، اما اولویت با نگاه به اساس و ریشه‌هاست.
در ادامه بحث دکتر هاشم سوداگر، پژوهشگر هسته سیاست کشاورزی و منابع طبیعی مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع) به تبیین ماهیت و اهمیت نظام تولید خانوادگی در کشاورزی ایران پرداخت و اظهار داشت که به رسمیت شناختن نظام تولید خانوادگی، نقطه اهرمی در تحول وضعیت کشاورزی کشور است. به این معنی که دستگاه سیاستگذاری باید این نظام تولید که همواره واقعیت میدانی کشت‌وکار ما بوده را به رسمیت بشناسد؛ و به تقویت آن بپردازد. این رویکرد بسیاری از مسائل کشاورزی ایران را حل خواهد کرد. دکتر سوداگر ویژگی اصلی کشاورزی خانوادگی را «وحدت مالکیت و مدیریت» دانست و افزود خردی اراضی، تولید کوچک مقیاس و معیشتی بودن تولید، ویژگی‌های ذاتی کشاورزی خانوادگی نیستند. بلکه ویژگی اصلی این نظام تولید آن است که مالکِ منابع اصلی تولید (آب، زمین و ...) باید خودش مدیر و مدبّر واحد تولیدی خود باشد. در این ساختار، نیروی انسانی واحد تولیدی نیز در اساس، اعضاء خانواده‌اند. جالب توجه آنکه در کشورهای دیگر، به ویژه در اروپا، هند و ژاپن نیز نظام تولید خانوادگی حاکم است. البته هر کشوری متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی خود عمل می‌کند. در بخش دیگر نشست اندیشه ورزی ، دکتر محسن باقری نصرآبادی، پژوهشگر هسته سیاست کشاورزی و منابع طبیعی مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع)، به تکمیل بحث الگوی مطلوب نظام تولید کشاورزی مبتنی بر «متشکل شدن واحدهای تولید خانوادگی» به عنوان یک ضرورت لازم پرداخت و اظهار داشت: نظام تولید مطلوب ایران بر دو پایه استوار است، یکی به رسمیت شناختن و حمایت از خانوادگی بودن واحدهای تولید و دیگری متشکل شدن این واحدهای تولید خانوادگی به منظور حل مسائل کشاورزان و کشاورزی در تکمیل زنجیره تولید دارند. ایشان اشاره کردند این واحدها با متشکل شدن و ایجاد تشکل‌هایی متناسب با اقتضائات اجتماعی، اقتصادی و رشته تولیدی خود می‌توانند علاوه بر تأمین نهاده‌ها و مقدمات تولید با قیمت مناسب، زنجیره تولید همچون سورتینگ، بسته‌بندی، فرآوری، انبارداری، بازاریابی، حمل‌ونقل و بازاررسانی محصولشان را در تشکل خود انجام دهند و از حاشیه سود حلقه‌های پیشینی و پسینی زنجیره تولید بهره‌مند گردند. در این فرایند، کشاورز، کاشت، داشت و برداشت را خود انجام می‌دهد؛ اما دیگر حلقه‌های پیشینی و پسینی زنجیره تولید را در تشکل پیگیری می‌کند. قابل توجه آنکه «تعاونی» به مفهوم اداریِ رایج آن در کشور، نباید تنها الگوی تشکل تلقی گردد. ضرورت دارد از شکل‌گیری انواع تشکل‌ها با صلاحدید خود کشاورزان پشتیبانی شود.   درادامه این نشست آقای محمدحسین ساجدی‌نیا، دبیر اندیشکده خانواده نیز با عنوان «محیط‌زیست خانواده محور» بااشاره به روایاتی چند از معصومین (ع) در مورد جایگاه کشاورزان و بیان حدیث پیامبر اکرم (ص) که فرمودند «کشاورزان گنج‌های خداوند روی زمین‌اند». جایگاه محیط‌زیست را همچون مادر انسان دانست و به اصل ۵۰ قانون اساسی و تدبیر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ناظر به اهمیت حفظ محیط زیست پرداخت. دبیر اندیشکده خانواده بیان کرد که خاک و آب مهمترین عناصر طبیعت‌اند و انسان به منزله مهمانی است که اجزای آفرینش در خدمت او هستند. پس انسان باید در حفظ این مواهب الهی بکوشد. خانواده، نهادی اجتماعی است که می‌تواند با رابطه درستی که با طبیعت برقرار کند، هم در حفظ و نگهداری آن بکوشد و هم از مواهب زندگی سالم که در طبیعت و با طبیعت به دست می‌آید بهره‌مند گردد. تجربه به خوبی نشان داده است که بودن با طبیعت، زندگی سالم‌تری را برای افراد و خانواده‌ها به ارمغان می‌آورد.
در پایان شرکت‌کنندگان به بیان دیدگاه‌های خود در نقد، اصلاح و تکمیل مطالب ارائه شده پرداختند.