حدود 150 تن از دانشمندان، نخبگان، استادان حوزه و دانشگاه، پژوهشگران و مؤلفان آثار علمي، همراه با حضرت آيت‌الله خامنه‌اي رهبر معظم انقلاب اسلامي، سه‌شنبه شب در چهارمين نشست انديشه‌هاي راهبردي جمهوري اسلامي، به بحث و بررسي در خصوص ابعاد مختلف موضوع «آزادي» پرداختند.
در ابتداي اين ديدار 10 نفر از صاحبنظران و دانشمندان، ديدگاه‌هاي خود را درباره مقوله آزادي بيان كردند. سپس 17 نفر از استادان و پژوهشگران به مباحثه و نقد ديدگاه‌هاي مطرح‌شده پرداختند.
رهبر انقلاب اسلامي در ابتداي سخنان خود در اين نشست، با اشاره به فضاي عمومي كشور و مسائل و مشكلات اقتصادي كه به علت درگير شدن استكبار جهاني با جمهوري اسلامي به وجود آمده است تأكيد كردند: طبعاً هيچكس از دغدغه‌هاي موجود در زندگي عمومي مردم، فارغ نيست اما اين نشست به دليل اهميت موضوع و بر اساس برنامه‌ريزي قبلي و به عنوان گامي در پيگيري مقولات بلندمدت، برگزار مي‌شود.
حضرت آيت‌الله خامنه‌اي نياز شديد كشور به تفكر و انديشه‌ورزي در مقولات زيربنايي را از اهداف و علل اصلي برگزاري نشست‌هاي راهبردي خواندند و افزودند: ملت ايران كه مثل رودخانه‌اي خروشان در حال پيشرفت است، به فكر و انديشه و فعال شدن انديشه‌ها در مقولات مبنايي و اساسي، نياز مبرمي دارد.
حضرت آيت‌الله خامنه‌اي اهميت ارتباط مستقيم با نخبگان و زمينه‌سازي براي دست‌يابي به پاسخ سؤالات مهم در مقولات بنياني و حيات اجتماعي را از ديگر اهداف اصلي برگزاري نشست‌هاي انديشه‌هاي راهبردي دانستند.
رهبر انقلاب، اين نشست‌ها را زمينه‌سازي براي ايجاد جريان‌هاي عميق و گسترده فكري خواندند و افزودند: لازم است كار اصلي بعد از اين جلسات آغاز شود و پژوهشگران و دانشمندان خوش‌فكر حوزه و دانشگاه به مثابه چشمه‌هاي جوشنده به انديشه‌ورزي در باب مسائل مطرح‌شده بپردازند.
ايشان با اشاره به خلأهاي فراوان و كمبودهاي محسوس در شناخت و تبيين ابعاد مختلف مقوله آزادي در كشور افزودند: بحث آزادي در چند قرن اخير در غرب نسبت به موضوعات ديگر، مورد توجه فراوان قرار گرفته كه علت كلي آن، حوادث و ماجراهايي است كه به برپايي نوعي طوفان فكري در اين مقوله در غرب منجر شد.
ايشان، «رنسانس، انقلاب صنعتي، انقلاب كبير فرانسه و انقلاب اكتبر شوروي» را حوادث و عواملي اساسي دانستند كه در غرب موجب ايجاد امواج گسترده فكري در زمينه آزادي شد
رهبر انقلاب افزودند: برخلاف غرب، ما تا پيش از نهضت مشروطيت موقعيتي كه در باب آزادي، موج فكري ايجاد كند نداشتيم كه اين موقعيت نيز به علت يك نقيصه مهم يعني تقليد روشنفكران از تفكرات غربي، به دستاورد خاصي در مقوله آزادي منجر نشد.
حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در همين زمينه خاطر نشان كردند: هنگامي كه دانش يا انگيزه‌اي را از ديگران مي‌گيريد اگر با تفكر و انديشه‌ورزي توأم شود زايش فكري به وجود مي آيد اما اگر فكر و انديشه خاصي را از جايي گرفتيد و از آن تقليد كرديد طبعاً ديگر زايشي وجود نخواهد داشت و بر اساس همين واقعيت، تقليد روشنفكران از تفكر غرب در باب آزادي، باعث شد كه پس از مشروطه هيچ فكر بديع و منظومه فكري نو، به وجود نيايد.
رهبر انقلاب با اشاره به منابع فراواني كه درباره آزادي در منابع اسلام وجود دارد افزودند: با وجود اين منابع، امروز خلأهاي فراواني در باب آزادي داريم كه بايد با تفكر و انديشه‌ورزي و پاسخ دادن به همه مسائل و سؤالات مطرح در مقوله آزادي، به سمت منظومه‌سازي حركت كنيم.
ايشان تأكيد كردند: تحقق اين هدف، كار جدي و تسلط بر منابع اسلامي و منابع غربي را مي‌طلبد.
رهبر انقلاب در تبيين موضوع مورد بحث اين نشست، خاطر نشان كردند: منظور از آزادي، همين معناي متداول و رايج در محافل دانشگاهي و روشنفكري جهان يعني آزادي‌هاي فردي و اجتماعي است نه آزادي معنوي و سير و سلوك الي الله.
ايشان با نقد تفكري كه آزادي را رهايي مطلق از هر چيزي مي‌داند افزودند: نبايد هنگام بحث درباره آزادي، از محدوديت‌ها ترسيد.
رهبر انقلاب با تأكيد بر اينكه ما در مقوله آزادي به دنبال شناخت نظر اسلام هستيم، مهم‌ترين تفاوت ميان ديدگاه اسلام و غرب در خصوص آزادي را، منشأ و پايه بحث آزادي دانستند و افزودند: در انديشه ليبراليستي، منشأ آزادي، تفكر انسان‌گرايي يا همان اومانيسم است در حالي كه در اسلام مبناي آزادي،توحيد به معناي اعتقاد به خدا و كفر به طاغوت است.
حضرت آيت‌الله خامنه‌اي تأكيد كردند: در ديدگاه اسلام، انسان از همه قيود به غير از عبوديت خدا آزاد است.
ايشان كرامت انساني را از ديگر مباني اصلي آزادي در اسلام دانستند و با اشاره به طرح بحث آزادي در منابع اسلامي از چهار منظر «حق در قرآن»، «حق در فقه و حقوق»، «تكليف» و «نظام ارزشي» افزودند: «حق» در قرآن به معناي مجموعه نظام‌مند و هدفدار است كه بر اساس اين، عالم تكوين و عالم تشريع، هر دو حق هستند و آزادي انسان حق است و در مقابل باطل قرار مي‌گيرد.
رهبر انقلاب اسلامي آزادي از منظر حق در «فقه و حقوق» را به معناي ايجاد توانايي مطالبه كردن دانستند و در خصوص آزادي از منظر «تكليف» خاطر نشان كردند: از اين منظر، انسان بايد به دنبال آزادي خود و ديگران باشد.
حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در جمع‌بندي سخنان خود در باب «مفهوم آزادي در اسلام» اين سؤال را مطرح كردند كه با توجه به تفاوت‌هاي بنيادين و عميق موجود ميان مفهوم آزادي در اسلام و در غرب آیا مي‌توانيم در تحقيق و پژوهش در خصوص «آزادي» به ديدگاه‌ها و نظرات غربي مراجعه كنيم؟
ايشان قبل از پاسخ به اين سؤال، به چند نمونه از واقعيات آزادي در جامعه غربي اشاره كردند. «آزادي در حوزه اقتصادي» در صورت قرار گرفتن در مجموعه سرمايه‌داران اقتصادي و بهره‌مندي از امتيازات ويژه، «آزادي در صحنه سياسي» در چارچوب انحصارگرايي دو حزبي و «آزادي در مسائل اخلاقي» با بروز مفاسدي همچون همجنسگرايي، از جمله نتايج آزادي در جامعه غربي بودند كه رهبر انقلاب اسلامي به آنها اشاره كردند.
ايشان افزودند: اين موضوعات نشان‌دهنده واقعيات بسيار بد، تلخ، زشت و در برخي مواقع، نفرت‌انگيز، در جامعه غربي است كه نتيجه آنها هم تبعيض، زورگويي، جنگ‌افروزي و برخوردهاي گزينشي با مقولات شريفي همچون حقوق بشر و مردم‌سالاري است.
حضرت آيت‌الله خامنه‌اي تأكيد كردند: با وجود همه اين واقعيات تأسف‌آور، مراجعه به نظرات متفكران غربي، براي پژوهش در مفهوم آزادي مفيد است زيرا غربي‌ها در تدوين منظومه فكري در باب آزادي و تضارب آرا در اين خصوص، سابقه زيادي دارند.
ايشان در پايان خاطر نشان كردند: پرهيز از نگاه تقليدي، شرط اصلي مراجعه به نظرات متفكران غرب است زيرا تقليد در تضاد با آزادي است.
در اين نشست، قبل از سخنان رهبر انقلاب 10 نفر از صاحبنظران به ارائه خلاصه مقالات خود پرداختند.
دكتر دهقاني فيروزآبادي استاد علوم سياسي دانشگاه علامه طباطبايي اولين سخنران بود كه چكيده مقاله خود را با عنوان «آزادي انديشه و منافع ملي جمهوري اسلامي ايران» ارائه كرد. وي از افزايش حمايت ملي از تصميمات حاكميت در سياست خارجي و ارتقاي سطح اعتماد ميان سياست‌پيشگان و سياست‌پژوهان به عنوان نتايج انديشه‌ورزي آزاد در حوزه منافع ملي ياد كرد.
حجت الاسلام دكتر ميراحمدي استاد علوم سياسي دانشگاه شهيد بهشتي سخنران بعدي اين نشست بود كه با موضوع «آزادي سياسي در قرآن»، مهم‌ترين هدف آزادي از منظر قرآن كريم را تحقق توحيد، عدالت و برخورداري انسان از حق انتخاب، حق نقد و بيان و حق تشكيل اجتماعات دانست.
«مصادر ديني آزادي و عدالت» عنوان مقاله دكتر شجاعي زند استاد جامعه‌شناسي دانشگاه تربيت مدرس بود. سومين سخنران نشست انديشه‌هاي راهبردي، برداشت تعارضي ميان دين و آزادي را نادرست خواند و راه اصلاح اين برداشت را بازگشت به ريشه‌هاي اصلي آزادي و عدالت در اديان توحيدي دانست
حجت الاسلام دكتر يوسفي به عنوان چهارمين سخنران، از زاويه اقتصادي و با موضوع «آزادي اقتصادي انسان‌محور بر اساس آموزه‌هاي اسلامي» به ارائه مقاله خود پرداخت.
اين استاد اقتصاد اسلامي پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي، با برشمردن آسيب‌هايي نظير تمركز ثروت و قدرت و آزادي در دست صاحبان سرمايه، ديدگاه اسلام درباره آزادي اقتصادي انسان را مبتني بر مشاركت عمومي عادلانه در «توزيع، مصرف، مديريت و سود» دانست.
پنجمين سخنران نشست انديشه هاي راهبردي، دكتر برزگر استاد علوم سياسي دانشگاه علامه طباطبايي بود. اين استاد دانشگاه در ارائه مقاله خود با عنوان «آزادي در الگوي سه‌گانه اسلام» به بررسي آزادي در سه سطح اعتقادي، اخلاقي و سياسي پرداخت و اثرات متقابل هر يك از اين سطوح با يكديگر را به منظور پاسخ به شبهات آزادي غربي تبيين كرد.
خانم محدثه معيني‌فر دانشجوي دكتراي فقه و مباني حقوق اسلامي، سخنران بعدي بود كه به بررسي اثرات نظريه ليبراليسم در حوزه خانواده پرداخت. بحران‌هاي عميق اجتماعي در غرب، فروپاشي خانواده، روابط آزاد و فساد جنسي، همجنسگرايي و تولدهاي ناشناس از جمله پيامدهايي بود كه در اين مقاله به عنوان پيامدهاي ليبراليزم جنسي بررسي شد.
«جوانب هنجارهاي تلقي اسلامي از آزادي» عنوان مقاله هفتمين سخنران نشست بود. حجت‌الاسلام دكتر واعظي استاد دانشگاه باقرالعلوم در اين مقاله از منظر فلسفي به بحث آزادي پرداخت.
وي نقش آزادي در شبكه مناسبات اجتماعي را اساسي خواند و افزود: نمادسازي، فرهنگ‌سازي و شناخت پيش نيازها در عرصه‌هاي «سياست، فرهنگ و اقتصاد»، جزو لوازم ايفاي اين نقش است.
هشتمين سخنران آقاي دكتر عماد افروغ دانشيار رشته جامعه‌شناسي بود كه مقاله‌اي با عنوان «مفهوم آزادي و مناقشات آن» ارائه كرد. در اين مقاله با اشاره به مناقشاتي كه در خصوص مفهوم آزادي از منظر «فلسفي»، «انتزاعي و انضمامي» و «انضمامي» وجود دارد، تعريف ليبراليسم از مفهوم آزادي را مورد نقد قرار داد.
مقاله بعدي با عنوان «مراتب انديشه آزادي در تكامل بيداري اسلامي و هويت ملي ايران» از طرف آقاي دكتر موسي نجفي دانشيار رشته علوم سياسي ارائه شد.
آقاي نجفي در اين مقاله با مروري بر دوره‌هاي مختلف آزادي در تاريخ سياسي ايران به ويژه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي و رشد آزادي در كنار مفهوم ديني، تعريفي از آزادي در انديشه غرب و آزادي در انديشه تعالي ارائه كرد.
آقاي دكتر مصطفي ملكوتيان استاد علوم سياسي دانشگاه تهران آخرين سخنران بود كه در مقاله خود به «بررسي مقايسه‌اي مباني انديشه‌اي و كاركردهاي مفهوم آزادي در انقلاب فرانسه و انقلاب اسلامي ايران» پرداخت.
در اين مقاله با استفاده از انديشه‌هاي شهيد آيت‌الله محمدباقر صدر ضمن بررسي مفهوم آزادي در انقلاب فرانسه و انقلاب اسلامي، تعريف انسان و مفهوم آزادي در دو بينش ابزاري و بينش فطري مورد مقايسه قرار گرفت.
در ابتداي اين نشست همچنين دكتر واعظ‌زاده دبير نشست انديشه‌هاي راهبردي گزارشي از ضرورت‌ها و مراحل تشكيل اين نشست‌ها بيان كرد و بهره‌گيري از نظرات مطرح‌شده در نشست‌هاي انديشه‌هاي راهبردي در تدوين الگوي اسلامي-ايراني پيشرفت را مهم‌ترين دستاورد نشست‌هاي راهبردي عنوان كرد.
هدف از نشست انديشه‌هاي راهبردي كه سه جلسه قبلي آن با موضوع «الگوي اسلامي–ايراني پيشرفت»، «عدالت» و «زن و خانواده» برگزار شده است، ايجاد فضايي علمي–تخصصي براي انديشه‌ورزي و تضارب آرا در جهت ايجاد گفتمان علمي و كاربردي و تصميم‌سازي درباره موضوعات «راهبردي و برنامه‌هاي بلندمدت» است.
