رییس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت یکی از دلایل پیشرفت اروپا را انفجار جمعیت ذکر کرد و گفت: در اروپا از 1700 میلادی رشد جمعیت به یکباره شدت گرفت در حالی که در ایران این رشد از حدود سال 1300 شمسی اتفاق افتاد که به معنای فاصله حدود 200 ساله با اروپا است.
به گزارش خبرنگار علمی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، دکتر صادق واعظ‌زاده در ششمین کنگره پیشگامان پیشرفت با بررسی علل عقب ماندگی و پیشرفت‌های کشور افزود: در این زمینه تحلیل‌های فراوانی ارائه شده است که برخی از آنها عوامل اقلیمی، فقدان آزاداندیشی، فضای بسته و تهاجم بیگانه را از علل عقب ماندگی کشور ذکر کرده ند. اما جای بررسی های دقیق تر برای شناختن علل عقب ماندگی ما خالی است. برای این منظور باید به بررسی حوزه های مختلف زندگی ایرانیان پرداخت و چگونگی عقب‌ماندگی و علل آن را کشف کرد و در نهایت به نتیجه کلی رسید.
وی سپس به طور نمونه به چند حوزه از زندگی اجتماعی در ایران در طول تاریخ پرداخت وبه پیشرفت‌هاو عقب ماندگی های کشور در این حوزه‌ها اشاره کرد و اظهار داشت: در دوره هخامنشیان ایران دارای امپراطوری پهناوری در جهان بوده است که با استفاده از وسائل حمل و نقل آن دوره این سرزمین وسیع به هم مرتبط و مدیریت می شده است. براساس اسنادی که از آن زمان در دست است ایران دارای ارابه‌های مستحکم و تند رو بوده است که جنگ‌آوران و چاپارها و دیگران از آن استفاده می‌کردند.
رییس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با تاکید بر این‌که ارابه سازی و کالسکه سازی و درشکه سازی در عصر صفویه نیز ادامه داشته است و در دوره های بعد با بزرگ شدن شهرها به وسیله حمل و نقل درون شهری تبدیل شد، خاطرنشان کرد: در اروپا وسائل حمل و نقل قدمت کمتری داشت اما در جریان انقلاب صنعتی و کشف نیروی بخاربر روی کالسکه‌ها ماشین‌های بخار نصب کردند و پس از آن توانسته‌اند خودروهایی با موتور احتراقی داخلی عرضه کنند. با ورود این خودروها به ایران، حرفه چند هزار ساله ساخت وسائل حمل و نقل بومی به سرعت از دور خارج شد و وسائل مزبور یکباره از چرخه انتفاع خارج گردید و این حرفه و وسائل آن با فوت صاحبان حرفه مدفون شدو در نتیجه گسست مهارتی و حرفه ای حادث گردید.
واعظ‌زاده نمونه دیگر پیشرفت ایران در زمان گذشته را در حوزه معماری ذکر کرد و یادآور شد: ایران تاریخ هفت هزار ساله شهرنشینی دارد ضمن آن‌که ما شاهد معماری های عظیم و پیچیده‌ای چون شهر سوخته، زیگورات‌ها، بنای تخت جمشید، ارگ بم، برج قابوس، مساجد و کاخ ها و چاپارخانه‌ها و راه ها و پل ها و بسیاری تأسیسات دیگر بوده ایم.
رییس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ادامه داد: ورود پر حجم معماری اروپایی به ایران در اواخر دوره قاجار در دوره رضا خان شدت گرفت و موجب کنار گذاشتن معماری ایرانی شد که نمونه آن را می توان در ساختمان صندوق پس انداز بانک ملی مشاهده کرد که مشابه کلیسا های اروپایی ساخته شده است. وی با تاکید بر این‌که این امر موجب گسست در معماری چند هزار ساله ایرانی شد ادامه داد: علاوه بر آن در ایران مردم به فن نخ ریسی آشنا بودند اما چرخ نخریسی ایرانی تحولی نیافت ولی در اروپا با نصب موتوری بر روی چرخ‌های نخ ریسی اقدام به ایجاد صنعت ریسندگی کردند و آن را به ایران عرضه کردند. به این ترتیب مهارت نخ ریسی از خانواده های ایرانی رخت بر بست. وی سپس به ابزارهای متعدد مورد استفاده در ایران و مراحل توسعه و عقب ماندگی آن هااشاره کرد.
واعظ‌زاده در ادامه سخنان خود با اشاره به دلایل اصلی این گسست در معماری و فناوری ایران، خاطرنشان کرد: عده‌ای معتقدند دوره قاجاریه دوره عقب ماندگی ایران بوده است ولی بررسی‌ها نشان داده است که علیرغم آن که مهارت های بومی در این دوره پیشرفتی نداشت و نوآوری ها ناچیز بود اما مهارت ها و تولید غیر صنعتی کفاف اغلب نیازها را می کرد و مهارت ها و حرفه ها از دور خارج نشد و گسست زیادی در آن ایجاد نشد. اما اساس و مقدمه عقب ماندگی که غفلت نخبگان و حاکمان از پیشرفت های دنیا بود در این دوره بوقوع پیوست.
رییس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بروز شدید آثار عقب ماندگی را از حدود صد سال پیش ذکر کرد و در این باره توضیح داد: از صد سال پیش با ورود برخی از دستاوردهای اروپایی به کشور بخش عمده‌ای از تجارب ایرانی به کنار زده شد.
وی با اشاره به برخی از حرفه‌های کوچک مانند کفاشی، پیراهن دوزی و ریسندگی اضافه کرد: در حالی که می بایست این حرفه‌های کوچک نو می شد و مهارت های آن به فناوری تبدیل می شد و کارگاه ها و کارخانه های صنعتی را شکل می داد ولی امروزه فقط نیمه جانی از این حرفه‌ها باقی مانده است و در حال تجربه کردن گسست در این مهارت ها و حرفه ها هستیم.
واعظ‌زاده با تاکید بر این‌که گسست واقعی در زمان حال در حال رخ دادن است، توضیح داد: در حال حاضر کشور به لحاظ تعداد مقاله و تولید فناوری‌های جدید در بعضی حوزه ها پیشرفت داشته است ولی در عین حال شاهد ویران شدن عقبه مهارتی و حرفه ها ی بومی زیادی هستیم.
وی با تاکید بر لزوم توجه به حفظ مهارت‌های موجود در کشور گفت: عدم توجه به این مهارت‌ها باعث خواهد شد تا محصولات تولید شده تاب رقابت در برابر محصولات صنعتی جدید را نداشته باشد و از این رو شناخت‌های مهارت های خودی، نوآوری در آن ها و تبدیلشان به فناوری و در نهایت تولید صنعتی ضرورت دارد.
واعظ‌زاده یکی از مهمترین تجربه های صنعتی شدن غرب را نوآوری علمی و فنی در محصولات سنتی و صنعتی کردن آن ها دانست و خاطرنشان کرد: دلیل نوآوری فکری و فنی اروپا این بود که اروپا به یکباره از زندان هزار ساله قرون وسطی آزاد شد و مثل کسی که از سیاه چال به روشنایی وارد شده باشد و یا کودکی که تازه زبان باز کرده باشد، نسبت به همه چیز با کنجکاوی و با سؤال مواجه می شدند و دنبال نوآوری بودند. ولی در ایران این زندان وجود نداشت و آزادی از آن هم معنی نداشت و در نتیجه احساس کنجکاوی و نیاز به نوآوری شدید نبود.
رییس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در این باره توضیح داد: در ایران هر چند مانند غرب حکومت‌های مستبد وجود داشت اما استبداد مذهبی دیده نمی شد و یا نادر بود و در ایران در هر دوره نخبگانی مثل بوذرجمهر و حسنک وزیر و خواجه نصیر و شیخ بهایی و قائم مقام و امیرکبیر که مربوط با حکومت بودند حکومت‌ها را آرام و رام می کردند و تا حدی پناه مردم بودند و نویسندگان و علما و شاعران که در دربارها بودند دائماً توصیه به اخلاق و انصاف می کردند که بی تآثیر نبوددر حالی که در اروپا استبداد مذهبی شدید حاکم بود و نخبگان که عمدتاً مقامات کلیسا بودند حکومت‌ها را به استبداد و شکنجه گری تشویق و مجبور می کردند از این رو مردم پناهی نداشتند. بنابراین وقتی از این استبداد شدید آزاد شدند حرص زیادی برای تغییر همه چیز داشتند و این یک عامل نوآوری بود.
وی همچنین رشد جمعیت را دلیل نیاز به تولید انبوه و در نتیجه استقبال ناگزیر از صنعت و تقسیم کار و در نتیجه پیشرفت ذکر کرد و اشاره کرد که رشد سریع جمعیت از علل انقلاب صنعتی و در نتیجه پیشرفت اروپا بود و ادامه داد: در اروپا از 1700 میلادی رشد جمعیت به یکباره شدت گرفت در حالی که در ایران این رشد از حدود سال 1300 هجری اتفاق افتاد واین به معنای فاصله 200 ساله با اروپا است که از نظر آغاز صنعتی شدن نیز همین فاصله میان ایران و اروپا دیده می شود.
واعظ‌زاده همچنین اضافه کرد: بر اثرانفجار جمعیت در اروپا نیاز به مواد و کالا افزایش یافت و تولید انبوه صنعتی ناگزیر شد در حالی که رشد سریع جمعیت در ایران دیر اتفاق افتاد و وقتی هم که جمعیت زیاد شد کالای صنعتی غرب که آماده بود به بازارهای کشور سرازیر شد و نیازها را جبران کرد و مهارت ها و حرفه های بومی را با آن همه سابقه منزوی و از دور خارج کرد. و ما به دنبال وارد کردن محصولات نهایی رفتیم و این امری است که در حال حاضر هم ادامه دارد.
وی شناخت مهارت ها و حرفه های در حال از بین رفتن در کشور و علمی کردن و نوآوری در آن ها را با استفاده هوشمندانه از دستاوردهای دیگران ضروری شمرد و بر تبدیل آن ها به فناوری های جدید و تولید صنعتی بر اساس آن ها تأکید کرد و آن را از فوری ترین کارهای کشور ذکر کرد.
وی در پایان غفلت از داشته های خود و به روز نکردن آن ها را از علل اصلی عقب ماندگی بر شمرد و به خطر گسست معنوی و فرهنگی اشاره کرد که سبک زندگی را در ایران تهدید می کند و از گسست در مهارت ها و حرفه ها خسارتبار تر است و از جوانان حاضر در نشست خواست که رسالت خود را در راهیابی و پیشگیری از این گسست نیز به انجام رسانند.
