در نشست مشترک اندیشکده علم و اندیشکده آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی، موضوع الهیات و بحران محیط زیست بررسی شد. در این نشست آیت الله دکتر سیدمصطفی محقق داماد رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایرانی، به موضوع الهیات و محیط زیست در جمع اساتید و صاحبنظران اندیشکده علم و اندیشکده آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پرداختند.
ایشان در ابتدای سخنان خود درباره موضوع بحران محیط زیست چنین اظهار داشتتند که واژه «بحران محیط زیست» چندان سابقه تاریخی زیادی ندارد. زیرا واقعیت این است که این بحران با ظهور مدرنیته آغاز شد و امروز به اوج خود رسیده است. در گذشته انسان خود را جزء کوچکی از جهان بیکران می‌دید، اما در دوره جدید انسان در تقابل با جهان به خویشتن می‌نگرد. انسان گذشته، طبیعت را به منزله مادری می‌شناخت که در دامن این مادر متولد می‌شود، از پستان این مادر شیر می خورد، یعنی رزق و روزی خود را می‌گیرد و در دامان آن می‌آرامد. بشر این مادر را دوست داشت و مادر نیز کمال مهربانی را نسبت به او نشان می‌داد.
اما در دوران مدرن، اندیشه بشرمحوری ( اومانیستی) برانسان حاکم گشته، یعنی اراده و عقل بشر، محور جهان تلقی شده است. بشر بر اساس عقل، اراده و منفعت طلبی خود می‌کوشد چهره طبیعت را دگرگون کند، بر طبیعت استیلا یابد و حداکثر بهره‌برداری را بکند. رابطه انسان مدرن با طبیعت، برخلاف انسان دوران ماقبل مدرن، رابطه‌ای براساس محبت، دوستی و عشق به طبیعت نیست، بلکه رابطه‌ای منفعت طلبانه، سودجویانه و بهره‌کشانه است. آیت الله محقق داماد در ادامه این موضوع بیان کردند که امروز و دوران معاصرکه مشکلات زیست محیطی عرصه را برانسان ضیق و تلخ کرده وبه جائی رسیده که نفس کشیدن سالم را از او سلب نموده، متفکرین در رشته‌های مختلف به فکر ریشه یابی افتاده تا بتوانند راه برون رفتی از این بحران ارائه دهند، اما برخی هم به کژراه رفتند و علت موضوع را در تعالیم ادیان یافتند، ادیان الهی مسیحیت و یهودیت و سپس اسلام در معرض اتهاماتی قرار گرفتند و با استدلال به چندین آیه الهی این موضوع را مطرح و گسترش دادند. اما خوشبختانه امروز بشر اینگونه نمی اندیشد، زیرا دريافته است كه دين و باورهای ديني نه تنها منشأ اصلی بحران محیط زیست نیست، که حتی مي‌تواند برای حل این بحران که یک بحران اخلاقی است، نقش بسیار مهمی را ایفاء کند، بخصوص اديان الهي و توحیدی؛ براي اينكه اديان الهي به عالم هستي يكسويه نگاه نميیكنند ديدگاه آنان نه ديدگاه مادی صرف و محض است و نه ديدگاه ايده آليستی محض. حال آن كه مكاتب کاپيتاليسم و سوسياليسم، هر دو نگاه مادی و ماده پرستانه به جهان دارند. اين دو مكتب از لحاظ نگاه مادی به جهان با يكديگر تفاوت چنداني ندارند، آنها طبيعت را به عنوان پديده‌ای كه بشر بايد تنها از آن به عنوان وسيله‌اي براي لذت جویی و كاميابی مادي خويش بهره ببرد، تلقي مي‌كنند. طبيعي است كه اين مكاتب نه تنها براي طبيعت قداست و حرمتي قائل نيستند كه حتي آن حرمت و قداستی را كه اديان در گذشته و امروز براي طبيعت قائل بوده‌اند، در شمار خرافات و موهومات مي‌‌دانند. ایشان در ارتباط طبیعت از دیدگاه قرآن کریم به ذکر این مطلب پرداختند که برای فهم قرآن واصولا الهیات اسلامی هرگز با انتخاب گزینشی از آیات قرآن نمی‌توان به چیزی دست یافت. اینگونه برداشت‌ها ناشی از نگاههای گزینشی به آیات قرآن است. برای فهم نظر اسلام نسبت به محیط زیست باید سه مطلب را خوب لمس کرد: خدا و رابطه او با جهان- انسان -طبیعت
در پایان آیت الله محقق داماد، با نتیجه گیری از مطالب خود اینطور بیان کردند که از نظر تعلیمات قرآن بشر در رابطه با طبیعت آزادی مطلق ندارد. رابطه‌اش با طبیعت از یکسو حق است و از سوی دیگر تکلیف. حق دارد که از طبیعت بهره‌مند شود ولی متقابلا مکلف است که در حفظ آن بکوشد و از هرگونه فساد و خرابی آنرا محافظت و نگاهبانی نماید. و نیز مکلف است که آنرا آباد کند. فساد در زمین از نظر قرآن معنای وسیعی دارد و قلمرو آن هم شامل جنبه مادی است و هم شامل ابعاد معنوی. تمام زشتی‌های اخلاقی را قرآن داخل در فساد در زمین قرار داده است. جنگها، خونریزی‌ها ستم گری‌هاّ بی عدالتی‌ها همه داخل در فساد در ارض است. متقابلا صلح و دوستی و ارج نهادن به کرامت انسانی ابادی زمین است. قرآن مجید انسانهای کامل را که آنان را بندگان رحمن نامیده چنین توصیف می کند:
وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا (فرقان/63)
بندگان (خاص خداوند) رحمان، كسانى هستند كه با آرامش و بیتكبّر بر زمين راه مىروند؛ و هنگامى كه جاهلان آنها را مخاطب سازند (و سخنان نابخردانه گويند)، به آنها سلام مىگويند (و با بىاعتنايى و بزرگوارى مىگذرند).
گفتنی است، نشست‌های اندیشه‌ورزی اندیشکده‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با محوریت مسائل و موضوعات روز جامعه و جهان با حضور صاحبنظران و متخصصان هرماهه در اندیشکده‌های مرکز الگو برگزار و مشروح آن در بخش انتشارات وبگاه مرکز در دسترس عموم قرار می‌گیرد.
